Het kookboek

Vroeger voeren de trekschuiten nog ver het dorp in. Op een gegeven moment is de haven gedempt en ten zuiden van het dorp verlegd, maar sinds 2019 is de haven terug in het centrum. Hier was het vroeger een drukte van belang, zo langs de kant. Er stapten passagiers op de schuit en er werd handelgedreven. Bakkers, slagers, kruideniers – iedereen had wel met de haven te maken.

Een deel van het voedsel dat werd aangevoerd was voor de chique bewoners van de Menkemaborg bestemd. Zij kregen heerlijk eten voorgeschoteld in die tijd – dat weten we doordat er een 18^e eeuwse kookschrift uit de keuken van de Menkemaborg bewaard is gebleven, van de familie Alberda..

Twee gerechten:

Vis met espierges te koken

Die vis eerst laten afkoken, dan groene espergies, klein gesneden, latse met water half gaarkoken, doetse dan bij de vis in die ketel, dan wat gereven witte broot boter genber foeli, set het op ’t vüir, laat het wel door koken, dan die saus genoeg gebonden is, en van pas gesouten dan angerecht.
In de keukentuin van de Menkemaborg worden sinds drie jaar asperges verbouwd.
De visvijver of viskenij ligt aan de westzijde buiten de singel in het weiland; hier was de voorraad verse vis te vinden.

Düiven te vüllen

Neemt peterceli en kapt die klein en roertje met een ey, boter suker, genljber en Corinten Doetje dan in die Düiven.
Een heer had het recht om zelf duiven te houden. Een verse lekkernij in de wintermaanden. In het weiland ten westen van de oprijlaan staat nu nog steeds een grote duivenslag.

Geneeskrachtige recepten

Aan de hand van de ongeveer honderd geneeskrachtige recepten, opgenomen in het kookboek en op losse velletjes in het archief van de familie Alberda van Menkema en Dijksterhuis, kan aardig worden afgeleid welke kwalen veel voorkwamen. Recepten voor maagklachten, nier- en galstenen, hoest of verkoudheid en jicht komen meerdere keren voor. Maar ook recepten om tanden of ogen te genezen zijn opgetekend. Daarnaast recepten voor gezwellen, puisten, hartkloppingen, wormen, rugpijn, aambeien, brandzalf en zalf voor winterhanden en –voeten.

Bij een aantal recepten staat een naam vermeld van wie het recept afkomstig is. Meestal van familie, vrienden of bekenden – maar een heel enkel recept is afkomstig van een ‘Med. Doctor’. Iedereen had eigen middeltjes tegen kwalen en ziekten met de hoop, dat ze er beter van werden.

Een bijzonder recept beschrijft het maken van een ‘mirakel plaester’ voor allerlei wonden. En wat te denken van een recept tegen de ‘dulligheit’ of ‘dummigheit’, zowel voor mensen als dieren?

‘Recept tegens quade hoest’ uit het kookboek van de Menkemaborg

Praktische huismiddeltjes

In het kookboek staan niet alleen recepten vermeld voor gerechten en medicijn, maar ook praktische huismiddeltjes om bijvoorbeeld ‘zilver te schuren’ of ‘Chitsen te wassen’ (kleurige katoenen stoffen uit India).
De bewoners van de borg konden zich mooi maken met een ‘roode pomaede voor de lippen’ en een recept om het ‘hayr zwart te maken en het vel wit’. Voor de haren waren er diverse recepten om te laten groeien, wat niet verwonderlijk is want in die tijd werden er nog pruiken gedragen. Vinden we vandaag de dag een gebruinde huid mooi, in de 18^de eeuw was dat een teken van armoede. Dames hadden een witte huid, want zij hoefden niet op het land te werken. ‘Tant poeder’ en een middel om de ‘tanden wit te maken’ waren vast niet overbodig, evenals het maken van zeep of ‘poeder om de handen te wasschen’ en ‘het maecken van een goede parfum’.

…” Een goede parfum”. Waarom hadden zelfs de rijke bewoners van de Menkemaborg in de 18^de eeuw dit zo nodig?

Bronnen: De Verhalen van Groningen

Menkemaborg

Luister het verhaal ook op de storytrailsapp

“Verhalen langs de trekvaartroute in Noord Groningen”