Het “recht van opstrek”.

Tussen Usquert en Uithuizen lag tot in de late Middeleeuwen, begrensd door twee brede verlopende prielen of kreken, een langgerekte landstrook Busch of Bosch genoemd. De kwelderstrook was ontstaan door de werking van de getijdenstroom die een hoog opgeslibde oeverwal had gevormd, bestaande uit goed bewerkbare zavelgrond. Stert of Staart genoemd.

De prielen werden bedijkt en de Ommelanden kregen in de late Middeleeuwen een doorlopende zeeborg. Deze Oudedijk, van Pieterburen, Breede, Warffum, Usquert en Uithuizen, bood met zijlen of sluizen de mogelijkheid om overtollig water op het wad te lozen.

Bij Usquert liep de Oudedijk over de stert Bosch. Net binnen de zeeborg werden twee boerderijen gesticht: Grootbosch en Lutjebosch.

Buiten de Oudedijk lagen uitgestrekte kwelders die bij hoge vloed werden overstroomd. De Oudedijk is vele malen bezweken onder het geweld van stormvloeden:

• De Sint Maartensvloed van 12 en 13 november 1686 heeft een groot deel van de provincie onder water gezet. De stad Groningen lag als een eiland in de zee. In Usquert zijn 25 huizen verwoest en 41 mensen verdronken.
• Op eerste Kerstdag 1717 verwoestte de Kerstvloed de dijken. De noordelijke wijken van de stad Groningen kwamen zelfs onder water te staan. In totaal verdronken 2.276 mensen en werden 1.455 huizen vernield. In Usquert spoelden 17 huizen weg en overleden 44 mensen.



Herstel van de Oudedijk was bijna een onmogelijke opgave. Daarom werd van Pieterburen tot Spijk een nieuwe dijk gelegd. Ook werden de vroegere uiterdijkslanden direct ingepolderd. De hellingen werden bewust minder steil aangelegd, zodat golven mooi over de dijk konden lopen en minder beschadiging kunnen aanbrengen.

Het oude Germaanse “recht van opstrek” heeft de oevereigenaren en ontginners in de veenstreken de mogelijkheid geboden dat ze zich mochten beroepen op het eigendomsrecht van nieuw aangewassen landen.

Voor Lutjebosch betekende dit een langgerekte “opstrekkende heerd”, met binnenland, uiterdijksland, polderland en achter de Ommelander zeedijk nog een stuk kweldergrond. Daarmee werd Lutjebosch ineens groter dan Grootbosch , waar het “recht van opstrek” niet aanwezig was.

Deel uit Regio-Project Uitgevers: Twee eeuwen boerenbestaan op het Groningen Hogeland Lutjebosch.

Verhaal bewerkt door Gerrit Veldman.

Luister het verhaal ook op de stoytrailsapp

“Verhalen langs de trekvaartroute in Noord Groningen”